ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ-ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

  Αντγος ε.α.   Δημήτρης Κ. Μπάκας

 Προοίμιο.

Η  καταπληκτική και χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη των τεχνολογικών και επιστημονικών τομέων που έχει προσδώσει στον άνθρωπο τεράστιες δυνατότητες αντιμετώπισης των κάθε είδος δυσχερειών και προβλημάτων ομολογουμένως δεν εξασφάλισε την ολβιότητα του ανθρώπου, παρά το ότι ως σύνολο ο Κόσμος μας είναι, ίσως, ο καλύτερος που υπήρξε ποτέ μέχρι τώρα. Αναγνωρίζεται πλέον ως βασική αρχή ο ανθρωποκεντρισμός,τουλάχιστο για το δυτικό καλούμενο Κόσμο, με πολίτευμα, έστω και  κατ΄ όνομα σχεδόν σε όλο τον Πλανήτη μας την «δημοκρατία» σε ποικίλες παραλλαγές και ελάχιστες κοινές ομοιότητες. Ο ανθρωπότητα κατέστη κύριος του εαυτού της  και προσπαθεί να κατακυριεύσει τον Κόσμο, αφού πλέον αριθμεί  πολλά δισεκατομμύρια. Από εκεί που ο άνθρωπος  θεωρούσε  τον εαυτό του πλασμένο «κατ΄ εικόνα και ομοίωση του Δημιουργού του» πλέον ξεπέρασε κάθε όριο αλλοιώνοντας τον εαυτό του και  τον έκανε αγνώριστο! Κατέστη πλέον ένα «χαμένο παράδειγμα» χάνοντας το «νόημα της ζωής του»  τεμαχίζοντας αφενός το «ιερό» θεωρούμενο σώμα του,  αλλά και παραμορφώνοντας το είναι του. Από κυρίαρχος του εαυτού του ήδη κατέστη υποχείριος των δικών του επιτευγμάτων. Από πρόσωπο μετατράπηκε σε εργαλείο των τεχνολογικών απαιτήσεων. Από ολοκληρωμένος άνθρωπος τείνει να  καταστεί ένας απόλυτα εξειδικευμένος γνώστης ενός ελάχιστου τομέα γνώσης. Ένα  είδος «τυφλοπόντικα» με ικανότητες εξαιρετικές αλλά απόλυτα περιορισμένες και με πολλαπλές τυφλότητες. Η γενική, ολιστική γνώση πλέον είναι όνειρο απατηλό και ταυτόχρονα χάθηκε και η ανθρωπινότητα, ως ειδοποιός διαφορά.  Ο άνθρωπος κατέστη ένα εργαλείο για πολλούς άλλους σκοπούς εκτός τού να βελτιωθεί ως άνθρωπος. Κατέστη ένας οπαδός,  ένα πελάτης , ένα αριθμός και όχι πρόσωπο. Και αυτό λόγω ακριβώς ενός αντικειμενικά βεβαιωμένου κακού της υπερβολικής μονομερούς εκπαίδευσής του και ουσιαστικής κατάργησης της αρμονικής ολιστικής παιδείας του. Η «ανισόρροπη ανάπτυξη» με υπερεκτίμηση και εξάπλωση της επιστημονικής και τεχνολογικής, «εργαλειακής» εκπαίδευσης εις βάρος της κλασσικής παιδείας. Είναι απαραίτητη μια ισόρροπη ανάπτυξη όλων των πολιτιστικών αξιών, που συνιστά τη φυσική λύση του προβλήματος. 

Εισαγωγή  

Υπάρχει άραγε κάποιος σκοπός ανώτατος πέραν από την ίδια τη ζωή; Και εάν δεχτούμε ότι δεν υπάρχει κάποιο άλλο νόημα πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχει ένας μοναδικός  σκοπός: η δημιουργία πολιτισμού.  Η καλλιέργεια και δημιουργία, δηλαδή, των  συνθηκών εκείνων που θα εξασφαλίσουν τις καλύτερες βιωματικές προϋποθέσεις στα πρόσωπα.   Κοντολογίς η  πραγμάτωση των αξιών ( ιδεών) της αλήθειας , της ωραιότητας  και της ηθικής τάξης  στα ανθρώπινα έργα και τις πράξεις. Αυτό είναι ο αυτονόητος ύπατος σκοπός για όλη την ανθρωπότητα.   Εάν  ο άνθρωπος σήμερα, στη γενική περίπτωση, θεωρείται ως η ύπατη αξία της Κόσμου το ύπατο αγαθό, ως δώρο,  αποτελεί η εγκόσμια ζωή του, που δεν είναι απλά μια διάβαση προς άλλους αξιότερους κόσμους, αλλά είναι αυτοσκοπός και  απόλυτη αξία. Το άξιο δεν είναι το υπερβατικό μόνον, αλλά εξ ίσου και το εγκόσμιο, ήτοι η αξία των πράξεων και των έργων του κάθε ανθρώπου, ως πρόσωπο ελεύθερο και δημιουργικό. Η δημιουργική δύναμη του ανθρώπου είναι πηγή του ορθού λόγου, πλαστουργός του ωραίου και οργανωτής της ορθής κοινωνικής(ηθικής) συμπεριφοράς. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό του «δυτικού» πολιτισμού. Ο άνθρωπος ως πρόσωπο αυτόνομο πηγή πράξεων και έργων με κορυφαίο υποκειμενικό αγαθό την ελευθερία του, που  συνιστά το αντικείμενο της παιδείας προς την ελευθερία , της ολιστικής δηλαδή παιδείας. 

Αλήθεια- κάλλος -αγαθό

 Ο Λόγος οδηγεί στη γνώση, τη μάθηση και την αλήθεια με στηρίγματα τις αισθήσεις μας. Ο σύγχρονος κόσμος ανήκει στις ανθρωποκεντρικές περιόδους της ιστορίας σε διάκριση με άλλες που χαρακτηρίζονται θεοκρατικές ή υλοκεντρικές. Κυριαρχούν η ελευθερία και  δημιουργικότητα της προσωπικότητας, που δίνει νόημα στη ζωή. Πρώτη δύναμη είναι ο Λόγος, που πηγάζει από την ανθρώπινη συνείδηση και  συμφιλιώνεται με την αίσθηση,  την οποία δεν καταπνίγει αλλά την καθοδηγεί και ανατροφοδοτείται. Ο Λόγος δεν αποστρέφεται την ύλη, στην οποία δίνει ωραίες μορφές που αποπνέουν κάλλος. Τέλος σύμφωνα με το Λόγο οργανώνονται οι σχέσεις του  ανθρώπου με τη φύση και τους συνανθρώπους του, ώστε να ζει μέσα σε μια πολιτική  και ηθική τάξη των κοινωνιών, με αμοιβαίο σεβασμό της ελευθερίας με κριτήριο τον ορθό Λόγο..

Δεν εξαντλείται ο Πολιτισμός   στη θεραπεία της αξίας της αλήθειας. Η αξία του ωραίου είναι εξίσου απαραίτητη για την πλήρωση του ανθρώπου.Πλάι στις επιστήμες στέκονται ισοδύναμες και οι τέχνες, που ζητούν το μερίδιό τους από την ψυχή του. Ο Ελληνισμός ανέδειξε το κάλλος στα εγκόσμια  αναζητώντας παντού το χρυσό μέτρο. Την πειθαρχία των μερών κάτω από το νόημα του συνόλου. Την αρμονία της μορφής και της ουσίας στο ύπατο σημείο τελειότητας. Ξεχωρίζει απέναντι στο βυζαντινό ασκητισμό, όπως και στην υπερβολή του άλογου στοιχείου του ρομαντισμού και την απειθαρχία και ανομία της μεταγενέστερης σύγχρονης Τέχνης.

 Στο χώρο της κοινωνικής συμβίωσης η κλασσική παιδεία έδιδε προβάδισμα  στους κανόνες που πηγάζουν από τη φύση  και το κατά τον λόγο δίκαιο και όχι σε δόγματα θρησκευτικά και μύθους. Πάντα κυριαρχούσε το μέτρο της χρυσής αναλογίας, που είχε ισχύ και στις σχέσεις ατόμου και συνόλου. Ο Χριστιανισμός, που συνιστά το σημαντικότερο στοιχείο, το οποίο προστέθηκε στον ανθρωποκεντρικό κόσμο του Ελληνισμού θεοποίησε τον Λόγο.Εξύψωσε την ηθική συμβίωση των ανθρώπων και πρόσθεσε  μια ορισμένη όψη της αισθητικής δημιουργικότητας, αλλά δεν μετέβαλε τις βασικές θέσεις του Ελληνισμού. Στο χώρο της Τέχνης εισήγαγε την αδέσμευτη από το λόγο συγκίνηση και έλλαμψη -πληρότητα, την άπειρη νοσταλγία προς κάτι καλύτερο από το εγκόσμιο. Μια πολιτεία αγγέλων, έναν Παράδεισο. Ένα εξωλογικό στοιχείο απόλυτης αρμονίας, ρομαντικό, θεϊκό τέλειο.. Στις σχέσεις των ανθρώπων εξιδανικεύοντας τον αρχαίο έρωτα και πλαταίνοντας τον ηθικό νόμο, χάρισε εκείνα τα πνευματικά πλάτη που στην εγκόσμια ζωή  αντέχουν μόνο συνδυασμένα με τον έλλογο ηθικό νόμο. Την ανυστερόβουλη αγάπη έθεσε ως ύπατο σημείο ηθικού δεσμού  επάνω από τον οίκτο, ανθρωπιά. Αλλά για την οργάνωση της εγκόσμιας ζωής ως βάση μένει ο ηθικός νόμος. 

 

Συμπεράσματα- επίλογος.

 Κάθε άνθρωπος, κάθε έθνος υπάρχουν για να εκπληρώσουν τον ύπατο και μοναδικό  σκοπό της Ανθρωπότητας, που είναι η ανάπτυξη των αξιών που βρίσκουν την ενιαία τους έκφραση στο Αγαθό.Η φιλοσοφία βρίσκεται, όπου υπάρχει αναζήτηση της αλήθειας , είναι σε απόσταση από την εφαρμοσμένη επιστήμη, αλλά επικαλύπτει όλες τις θεωρητικές επιστήμες. Με τη θεραπεία της αξίας της αλήθειας δεν εξαντλείται ο ανθρωπισμός. Η αξία του ωραίου είναι εξίσου απαραίτητη.  Η θρησκεία «τελειώνει» το πνεύμα του ανθρώπου και ολοκληρώνει την πνευματική φυσιογνωμία του. Η φιλοσοφία, οι επιστήμες, η Τέχνη και η Θρησκεία έχουν ορισμένα απαραίτητα θεμέλια στον εσωτερικό άνθρωπο, που αποτελούν την πηγή κάθε είδους αξίας του ανθρώπου. Αυτά είναι οι ριζικές «στάσεις» του ανθρώπου , ως πρόσωπο,  από τις οποίες αναδύεται στην θεωρία και πράξη ο πολιτισμός του και συγκροτούν τον πολιτισμένο άνθρωπο.

 Από αυτές, ήτοι την διαρκή αναζήτηση της αλήθειας , την καλλιέργεια του κάλλους και τη βούληση για πραγμάτωση του αγαθού,  πρέπει να αρχίσει η καλλιέργεια της όλης προσωπικότητας, η διάπλαση. Αυτές συνθέτουν το αντικείμενο της  ολιστική παιδείας του και αυτές πρέπει να εμφυσήσουν την ποιότητά τους, το νόημά τους και σε όλες τις επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή θρησκευτικές επιδόσεις στη θεωρία ,όπως και  στις ηθικές και πολιτικές επιδόσεις στην πράξη. Αυτές  στην ενότητά τους αποτελούν την ανθρωπινότητα του ανθρώπου.  Αυτές τις αέναες  και στον ύπατο βαθμό τελειότητας αξίες απέδωσε ο άνθρωπος στο Υπέρτατο ΟΝ , τον Θεόν του, τον οποίο  χαρακτήρισε ως Πάνσοφο( Γνώστη πάσης αλήθειας), Πάγκαλο(έκφραση του τέλειου κάλλους) και Πανάγαθο( Δημιουργό του Ύπατου Αγαθού).

 Οι πολιτισμοί, οι θρησκείες, οι επιστήμες κ λ π  , ως αναδύσεις του ανθρωπίνου πνεύματος είναι οιονεί «ζωντανοί»  οργανισμοί και φέρνουν συστατικά των καιρών που έλαβαν την αρχική μορφή τους. Αναφύονται από συνθέσεις πνευματικών ανθρώπινων ενεργημάτων, αναπτύσσονται και καρποφορούν, αλλά εξασθενίζουν και ενίοτε αφανίζονται. 

 Ο Ελληνισμός, ως πολιτισμός και ο Χριστιανισμός, ως θρησκεία,  ανήκουν σε εκείνες τις ελάχιστες αναδύσεις, που άντεξαν στις μεταβολές, ενίοτε ολέθριες, της ανθρωπότητας και    άφησαν ανεξίτηλη την επιρροή τους στο ανθρώπινο γίγνεσθαι, γιατί προσέδωσαν στην ανθρώπινη ζωή  μοναδικές ποιότητες. Εκτιμάται ότι το ίδιο θα συμβεί και στο μέλλον. Η σύνθεσή τους διήλθε από στάδια κρίσιμα γεμάτα αντιπαλότητες, ανταγωνισμούς, αλλά και αλληλο - συμπληρώσεις από τις οποίες αναδύθηκαν περαιτέρω νέες δυνάμεις για αναγέννηση και  ανάπτυξη. Η όλη αλληλεπίδραση με πολλαπλές αναδράσεις έλαβε χώρα μέσα στον Ρωμαϊκό χώρο-χρόνο, όπου αναδύθηκε η νομική πολιτική τεκμηρίωση των ανθρώπινων σχέσεων. Τα τρία αυτά τεράστια δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος ( Ελληνικός Ανθρωπισμός, Χριστιανισμός και  Ρωμαϊκό Δίκαιο) συνδέθηκαν σε υψηλό βαθμό αρμονικότητας μεταξύ τους, ώστε πλέον, συνιστούν τα θεμέλια του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, από τον οποίο αναδύθηκε ο πολιτισμός του Σύγχρονου  Κόσμου.                                                                                                                      

                                                                                      Δημήτρης Κ. Μπάκας