O Νικόλαος Σπ. Καρατζάς, Ιστορικός – Αρχαιολόγος για την ιστορία και τη σημειολογία της Ελληνικής Σημαίας.
Η ιστορία και η σημειολογία της Ελληνικής Σημαίας
Οι σημαίες και τα εμβλήματα που απέχουν θέση σημαίας χρησιμοποιούνται εδώ και 5000 χρόνια με το ύφος και το σχήμα τους να αλλάζουν διαρκώς μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Οι σημαίες, κατά τις σύγχρονες εκτιμήσεις της σημειολογίας, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον πόλεμο και στη θάλασσα για να δηλώσουν την ταυτότητα μιας ομάδας ανθρώπων.
Οι αρχαίοι Έλληνες αντί για σημαία είχαν την ασπίδα τους, που την τιμούσαν και τη λάτρευαν σαν ιερό. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι (πιθανολογείται), οι οποίοι εισήγαγαν τη χρήση υφασμάτινων σημαιών. Οι Μακεδονικές φάλαγγες του Μ. Αλεξάνδρου χρησιμοποιούσαν μακριές τριγωνικές σημαίες, σαν φαρδιές λωρίδες, δεμένες κάτω από την αιχμή της σάρισας. Σημαίες χρησιμοποιήθηκαν και από τους Σταυροφόρους που πολεμούσαν τις ισλαμικές δυνάμεις στους Αγίους Τόπους τον 12ο και 13ο αι.
Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, τα εμβλήματα των μοναρχών και των δυναστικών οικογενειών κοσμούσαν τις σημαίες. Στο Βυζάντιο τα λάβαρα αντικατέστησαν τις σημαίες και στην αρχή έφεραν διάφορες χριστιανικές παραστάσεις και αργότερα τον δικέφαλο αετό.
Οι κρατικές σημαίες εμφανίστηκαν τον 17ο αι. με πρώτη σημαία αυτή της Μεγάλης Βρετανίας το 1606. Οι Έλληνες καπεταναίοι ήταν οι πρώτοι που ύψωσαν σημαία στα πλοία τους. Μια ιδιότυπη ελληνο-οθωμανική σημαία «ραγιάδικη» ή «Greco-otomana».
Η σημαία αυτή προστάτευε τα πλοία από πολεμικούς κινδύνους, όταν εμπορεύονταν για λογαριασμό χώρας που βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Ρήγας ο Βελεστινλής, ήταν ο πρώτος που είχε προτείνει ανάλογη σημαία με κυρίαρχα χρώματα το κόκκινο, άσπρο και το μαύρο. Στη μεσαία ζώνη, στην άσπρη είχε παράσταση με το ρόπαλο του Ηρακλή και τρεις μαύρους σταυρούς επάνω.
Οι Μαυρομιχαλαίοι το 1769 ύψωσαν σημαία που έμοιαζε με την φιλανδική, άσπρη με γαλάζιο σταυρό στη μέση. Τον Οκτώβρη του 1820, ο Μάρκος Μπότσαρης ύψωσε στο Σούλι την άσπρη σημαία με τον Αϊ Γιώργη. Λίγο αργότερα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης από το Ιάσιο της Μολδοβλαχίας ύψωσε τρίχρωμη σημαία (μαύρο, άσπρο, κόκκινο) όπου στην μία όψη έφερε τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και την επιγραφή «Εν τούτο νίκα» και στην άλλη όψη τον πουλί φοίνικα με την επιγραφή «εκ της κόνεώς μου αναγεννώμαι».
Η ελληνική σημαία, ως εθνικό σύμβολο, ορίστηκε στην Α΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, τον Ιανουάριο του 1822, όπου επίσημα ανακηρύχτηκε και η ανεξαρτησία της πατρίδος μας. Οι εννέα οριζόντιες λωρίδες, μπλε και άσπρες εναλλάξ, ανταποκρίνονται στον αριθμό των συλλαβών του επαναστατικού συνθήματος «Ελευθερία ή Θάνατος».
Η επιλογή των χρωμάτων δεν είναι τυχαία, καθώς σχετίζονται με το υδάτινο (θαλασσινό) και με το χερσαίο στοιχείο. Στην αίθουσα της συνεδριάσεως στην Πιάδα, κοντά στην Αρχαία Επίδαυρο, οι εκπρόσωποι των επαναστατημένων περιοχών της στεριάς φορούσαν άσπρες φουστανέλες και οι των νησιωτικών περιοχών μπλε βράκες. Οι οριζόντιες λωρίδες μιμούνται το σχήμα της αμερικανικής σημαίας. Ο τύπος της σημαίας που έχει σήμερα διατηρηθεί ως εθνική, παλαιότερα ονομαζόταν «της θάλασσας» με τις εννέα οριζόντιες λωρίδες και τον σταυρό στη μια γωνία και διέφερε από αυτή «της στεριάς» με τα τέσσερα μπλε τετράγωνα και τον λευκό σταυρό στη μέση. Η απόφαση για τη δημιουργία της ελληνικής σημαίας, επικυρώθηκε με την διακήρυξη της προσωρινής διοίκησης στην Κόρινθο το Μάρτιο του 1822.
Σήμερα, κάθε κράτος έχει την δική του σημαία, ως δήλωση της ταυτότητάς του και της καταγωγής του. Η σημαία έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό που απορρέει από μια αιτία ή κάποιο γεγονός. Σημαίες εκτός από κρατικές, υπάρχουν θρησκευτικές, στρατιωτικές, πολιτικές και λοιπές, οι οποίες εκφράζουν το κοινό ενδιαφέρον ή τον κοινό σκοπό μιας ομάδας ανθρώπων.
Οι σημαίες και τα εμβλήματα που απέχουν θέση σημαίας χρησιμοποιούνται εδώ και 5000 χρόνια με το ύφος και το σχήμα τους να αλλάζουν διαρκώς μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Οι σημαίες, κατά τις σύγχρονες εκτιμήσεις της σημειολογίας, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον πόλεμο και στη θάλασσα για να δηλώσουν την ταυτότητα μιας ομάδας ανθρώπων.
Οι αρχαίοι Έλληνες αντί για σημαία είχαν την ασπίδα τους, που την τιμούσαν και τη λάτρευαν σαν ιερό. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι (πιθανολογείται), οι οποίοι εισήγαγαν τη χρήση υφασμάτινων σημαιών. Οι Μακεδονικές φάλαγγες του Μ. Αλεξάνδρου χρησιμοποιούσαν μακριές τριγωνικές σημαίες, σαν φαρδιές λωρίδες, δεμένες κάτω από την αιχμή της σάρισας. Σημαίες χρησιμοποιήθηκαν και από τους Σταυροφόρους που πολεμούσαν τις ισλαμικές δυνάμεις στους Αγίους Τόπους τον 12ο και 13ο αι.
Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, τα εμβλήματα των μοναρχών και των δυναστικών οικογενειών κοσμούσαν τις σημαίες. Στο Βυζάντιο τα λάβαρα αντικατέστησαν τις σημαίες και στην αρχή έφεραν διάφορες χριστιανικές παραστάσεις και αργότερα τον δικέφαλο αετό.
Οι κρατικές σημαίες εμφανίστηκαν τον 17ο αι. με πρώτη σημαία αυτή της Μεγάλης Βρετανίας το 1606. Οι Έλληνες καπεταναίοι ήταν οι πρώτοι που ύψωσαν σημαία στα πλοία τους. Μια ιδιότυπη ελληνο-οθωμανική σημαία «ραγιάδικη» ή «Greco-otomana».
Η σημαία αυτή προστάτευε τα πλοία από πολεμικούς κινδύνους, όταν εμπορεύονταν για λογαριασμό χώρας που βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Ρήγας ο Βελεστινλής, ήταν ο πρώτος που είχε προτείνει ανάλογη σημαία με κυρίαρχα χρώματα το κόκκινο, άσπρο και το μαύρο. Στη μεσαία ζώνη, στην άσπρη είχε παράσταση με το ρόπαλο του Ηρακλή και τρεις μαύρους σταυρούς επάνω.
Οι Μαυρομιχαλαίοι το 1769 ύψωσαν σημαία που έμοιαζε με την φιλανδική, άσπρη με γαλάζιο σταυρό στη μέση. Τον Οκτώβρη του 1820, ο Μάρκος Μπότσαρης ύψωσε στο Σούλι την άσπρη σημαία με τον Αϊ Γιώργη. Λίγο αργότερα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης από το Ιάσιο της Μολδοβλαχίας ύψωσε τρίχρωμη σημαία (μαύρο, άσπρο, κόκκινο) όπου στην μία όψη έφερε τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και την επιγραφή «Εν τούτο νίκα» και στην άλλη όψη τον πουλί φοίνικα με την επιγραφή «εκ της κόνεώς μου αναγεννώμαι».
Η ελληνική σημαία, ως εθνικό σύμβολο, ορίστηκε στην Α΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, τον Ιανουάριο του 1822, όπου επίσημα ανακηρύχτηκε και η ανεξαρτησία της πατρίδος μας. Οι εννέα οριζόντιες λωρίδες, μπλε και άσπρες εναλλάξ, ανταποκρίνονται στον αριθμό των συλλαβών του επαναστατικού συνθήματος «Ελευθερία ή Θάνατος».
Η επιλογή των χρωμάτων δεν είναι τυχαία, καθώς σχετίζονται με το υδάτινο (θαλασσινό) και με το χερσαίο στοιχείο. Στην αίθουσα της συνεδριάσεως στην Πιάδα, κοντά στην Αρχαία Επίδαυρο, οι εκπρόσωποι των επαναστατημένων περιοχών της στεριάς φορούσαν άσπρες φουστανέλες και οι των νησιωτικών περιοχών μπλε βράκες. Οι οριζόντιες λωρίδες μιμούνται το σχήμα της αμερικανικής σημαίας. Ο τύπος της σημαίας που έχει σήμερα διατηρηθεί ως εθνική, παλαιότερα ονομαζόταν «της θάλασσας» με τις εννέα οριζόντιες λωρίδες και τον σταυρό στη μια γωνία και διέφερε από αυτή «της στεριάς» με τα τέσσερα μπλε τετράγωνα και τον λευκό σταυρό στη μέση. Η απόφαση για τη δημιουργία της ελληνικής σημαίας, επικυρώθηκε με την διακήρυξη της προσωρινής διοίκησης στην Κόρινθο το Μάρτιο του 1822.
Σήμερα, κάθε κράτος έχει την δική του σημαία, ως δήλωση της ταυτότητάς του και της καταγωγής του. Η σημαία έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό που απορρέει από μια αιτία ή κάποιο γεγονός. Σημαίες εκτός από κρατικές, υπάρχουν θρησκευτικές, στρατιωτικές, πολιτικές και λοιπές, οι οποίες εκφράζουν το κοινό ενδιαφέρον ή τον κοινό σκοπό μιας ομάδας ανθρώπων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.